Kanada’da Sağlık

Muayenehanenin kapısına bir esnaf gibi dayanmış bizi bekliyordu. “5 dakika geç kaldınız” dedi tonton doktorumuz. O da bizimle aynı zamanlarda Liverpool’dan buraya göç etmişti. Şansıma reddit’te yeni bir kliniğin açıldığı bilgisini almış, ilandaki formu doldurarak daha Eda ile Deniz Kanada’ya ayak basmadan aile doktoru isini evimize yaklaşık 25 km mesafede de olsa çözmüştüm. Şanslıydık çünkü Nova Scotia’da 155 bin kişi aile doktoru için sırada beklerken bunu çözmüştük.

Sağlık sisteminin ücretsiz olduğu bütün sosyal batı ülkelerinde olduğu gibi sağlık konusu Kanada’nın en sorunlu noktası. İngiltere vs. gibi sadece belirli ülkelerde tip eğitimi almış doktorların uzmanlığını kabul ediyorlar. “Kanada’yı biraz araştırdım. İngiliz doktor lobisi köşe başlarını tutmuş, kimsenin girmesine izin vermiyor” demişti konusu açıldığında Eda’nın kadın doğum doktoru. Üstüne üstelik ABD, Kanada’da tip eğitimi almış doktorları doğrudan kabul ediyor. Güney komsumuzda sağlık sektörü özel olduğu için de doktorlara burada kazandıklarının iki katini ödüyorlar. Kısacası doktorların girişi çok zor, çıkışları ise bir o kadar kolay.

1983’te gecen federal yasa ile Kanada genelinde aile doktoru ve hastaneden alınan hizmetler için vatandaşın cebinden para çıkmıyor. Bunun ödemesi federal devlet ve eyalet tarafından karşılanıyor. Ancak finansal konuların ötesinde; sağlık, eğitim, güvenlik vb. konuların nasıl yönetileceği eyaletlerin sorumluğunda. Böyle olunca da uygulamalar eyaletten eyalete farklılık gösterebiliyor. Doktor bulmak, doktora vizite başına kaç para verileceğini belirlemek eyaletin sorumluğunda. İşte bu noktada Nova Scotia, Kanada’nın ortalama eyaletlerinden biri.

Beklemek Hayatın Bir Parçası

“Boşuna hastaneye gitmeyin, aradan iki gün geçmeden bakmayacaklar eve gönderecekler” demişti Burcu bize. İstanbul’da bir özel hastaneye dört dakika yürüme mesafesinde oturan ve özel sağlık sigortaları ile her şeyi halletmeye çalışan bizler, buradaki sağlık sistemine alışmaya çalışıyorduk. Üstelik bunu daha önce hiç deneyimlemediğimiz iki avucumuz kadar bir bebekle yapmaya çalışıyorduk. Deniz gecenin bir yarısı ateşlenmişti. Telaşlanan yeni yetme ebeveynler olarak gecenin bu saatinde gidebileceğimiz tek yer vardı: Çocuk hastanesinin acil servisi.

Insanlarin sagligini bozduktan sonra KFC’nin odedigi diyet.

Acil servisin hemşiresi bizi karşılayıp, Deniz’e ateş düşürücü verdikten sonra bize bekleme odasında beklememizi söyledi. Bakterilerin çoğalmaması için belirli bir soğuklukta tutulan hastanenin bekleme odasında, tek nöbetçi doktorunda sıramızın gelmesi için bekledik. Arada durumu bizden daha acil çocuklar geliyor ve önümüze geçiyorlardı. 7 saat beklemenin ardından nihayet sıra bize geldiğinde, doktor, “enfeksiyon yok, viral hastalık. Ateş düşürücü vermeye devam edin, birkaç güne geçer” deyip 3 dakika içinde gönderdi.

Gel zaman git zaman biz de kaşarlandık. Ne zaman viral ne zaman enfeksiyon kapmış buna göre hastaneye gitmek gerekiyor mu anlar olduk. Bir süre sonra sabah 8’de mesai baslarken gidip daha hiç hasta gelmemişken, 45 dakikada işimizi halledebileceğimizi öğrendik.

Hastanede Iki Gece

Bir defasında Deniz’in hastalığı sebebiyle hastanede yatmamız gerekti. Kişiye özel büyük bir odada tüm aile kaldık. Doğru tanıyı koyabilmek için 4-5 doktor geldi, muayene etti. Deniz sıkılmasın diye ona birçok oyuncaklar getirdiler. 2 gece orada kaldık. Tüm bunların sonunda refakatçi yemeklerine cüzi bir para ödeyerek (yaklaşık McDonald’s’ta hamburger menü parasına) hastaneden çıktık.

Sözün özü, hastanelerde kesinlikle bastan savma is yapılmıyor ancak o hizmete erişmek için epey beklemek gerekiyor. Örneğin, ameliyatlar için uzun bir sıra söz konusu. Bir defasında burada bir arkadaşımın çok zengin olan babasına sormuştum. Hayati olmayan ama senin hayatını etkileyecek bir ameliyat gerekirse ne yapacaksın diye? Menisküs ameliyatı olması gerekmiş. Hastanede tanıdıkları araya sokup sırayı bypass etmiş.

Gece kaldigimiz hastane odasi

Kanada’da Uzman Doktor Görmek

İşin en sıkıntılı tarafı ise uzman görmek. Türkiye’deki gibi örneğin endokrinologdan randevu alıp midemi göstereyim diye bir konsept burada yok. Önce aile doktoruna gidilecek, eğer o gerekli görürse hastanedeki uzman doktora yazıp durum hakkında bilgi verecek. Doktorun sekreteri de tahminen 3 ay sonra telefon açıp 6 ay sonrasına randevu verecek.

Federal hükümet de hizmetlerin yetersiz olduğunun farkında. Bu yüzden onlar da yurt dışında alınan sağlık hizmetlerinin parasını vergiden düşülmesini sağlıyor. Kısacası “git kardeşim sağlık isini başka yerde hallet, bizim buradaki sağlık sistemine yük olma, ben o parayı vergiden düşerim” diyor.

Kanada’da Özel Sağlık Sigortası

Tüm bunların yanında bir de Türkiye’deki gibi özel sağlık sigortamız var. Hem Eda’nın hem de benim şirketim tüm aileyi kapsayan özel sağlık sigortası yaptırıyor çünkü basta da dediğim gibi devlet her turlu sağlık hizmetini ödemiyor dolayısı ile eyaletin verdiği sağlık kartı belirli hizmetleri kapsıyor. Örneğin, reçeteli ilaçları bile devlet ödemiyor. Bu yüzden de eyaletin sağlık kapsamı dışında kalan, basta ilaç, göz, diş muayenesi olmak üzere artık şirketin verdiği sağlık sigortanın kapsamına göre psikolog, fizyoterapi gibi diğer sağlık hizmetleri için özel sağlık sigortaları oluyor.

2 yılın ardından Halifax’tan Saint John’a yani Nova Scotia’dan New Brunswick’e taşındığımızda iki eyalet arasındaki sağlık sistemini çok daha iyi karşılaştırma imkânımız oldu. Öncelikle New Brunswick; Ontario’dan sonra Kanada’daki en iyi sağlık sistemine sahip eyalet. Aile doktoru olmayan kişiler eyaletin yönettiği kliniklerden online randevu alıp bir doktor görebiliyorlar. Aynı zamanda burada, Nova Scotia’da olmayan “enabiz” muadili bir portal var. Kan testi sonuçları vb. sağlık bilgilerine ulaşılabiliyor. Hastanede bekleme suresi daha kısa ve en önemlisi uzman doktora erişim çok daha kolay.

Kanada’da Diş Sağlığı

Son olarak da dişçilerden bahsedeyim. İki ayrı özel aile sağlık sigortamızın olması ile diş bakımı da bizim için tamamen ücretsiz hale geldi. Böylelikle son bir senede hayatımda hiç gitmediğim kadar sık dişçiye gittim. Tabi bizim her şeyi kapsayan sağlık sigortamızın olması bir ayrıcalık. Herkes bu kadar şanslı değil. İşte bu yüzden en son seçimlerde Liberal partinin azınlık hükümeti kurmasını sağlayan NDP’nin şartı çocuklar için ücretsiz diş bakimi hizmeti verilmesiydi. Eğer aile yıllık 90 bin doların altında kazanıyorsa ve çocuk için bir özel sağlık sigortası yoksa yılda 2 defa diş bakımını devlet karşılamaya başladı.

Burada diş hijyenisti diye ayrı bir meslek var. Diş hekimliği okumadan, iki yıllık eğitimle edinilen bu meslek ile diş temizleme isleri yapılıyor. Dişçiler ise dolgu vb. islere bakıyorlar. Kanal tedavisi, yirmilik diş çekimi gibi daha operasyonel isler ise başka uzman dişçiler tarafından yapılıyor.

Sonuç: Kanada’da Sağlık Bir Deneyim

Kanada’da sağlık sistemi, alışılması gereken birçok detaya sahip. Ücretsiz sağlık hizmetleri, uzun bekleme süreleri ve uzman doktorlara erişimdeki zorluklarla dolu.  Özel sağlık sigortaları ise bu sistemin vazgeçilmez bir parçası.